Praktische tips

Algemeen
Er zijn een aantal punten waarmee rekening moet worden gehouden als men glutenvrij wil koken. Naast het kiezen van de juiste ingrediënten en het goed lezen van een etiket, is het belangrijk om zorgvuldig te werken om kruisbesmetting te voorkomen.

  1. Het is belangrijk om met schone handen in een schone werkomgeving te werken tijdens het bereiden van glutenvrije gerechten. Adviseer uw cliënt daarom om vooraf keukenmaterialen, zoals bestek, borden, pannen, werkvlak, handdoeken, vaatdoekjes etc. goed te reinigen. Hier mogen beslist geen resten van glutenbevattende voeding op aanwezig zijn.
  2. Verpakkingen van bijvoorbeeld maïzena, aardappelmeel en andere glutenvrije bindmiddelen kunnen het best bewaard worden in een aparte kastruimte en/of in aparte opbergblikken. Op deze manier wordt besmetting met glutenbevattende verpakkingen zoveel mogelijk voorkomen.  
  3. Cliënten kunnen het beste aparte bakblikken, broodplanken en tostiapparaat/broodroosters voor glutenvrije producten gebruiken. Deze materialen zijn lastig te reinigen waardoor kruisbesmetting met gluten niet uit te sluiten is als men apparatuur gebruikt waarmee ook glutenbevattende producten worden bereid.
  4. Glutenvrije producten (bijv. frites) mogen alleen in schoon (frituur)vet bereid worden en met uitsluitend schone materialen. Een frituurpan of vet waarin al een glutenbevattend product (bijv. kroket) is gebakken kan niet gebruikt worden voor de bereiding van een glutenvrij product.
  5. Als iets in aanraking is gekomen met gluten dient het product niet meer geconsumeerd te worden. Een voorbeeld: bouillon of soep waar de vermicelli uit is gezeefd is niet glutenvrij.
  6. Het vlees of de vleesvervanging moet in een aparte braad- of koekenpan bereid worden. Bereiding in een pan waarin ook gepaneerd vlees of gehakt is bereid zorgt voor kruisbesmetting met gluten. De jus van deze glutenbevattende producten dient ook niet gebruikt te worden.
  7. Adviseer uw cliënt om eigen ‘glutenvrije’ boterkuipjes en beleg-potten te gebruiken. Wanneer deze ook gebruikt worden door gebruikers van gluten is de kans op kruisbesmetting via het bestek groot en dit moet daarom afgeraden worden. Handige tip: er zijn speciale stickers met het glutenvrije symbool bij de NCV te koop om op de ‘glutenvrije’ kuipjes te plakken.
  8. Glutenvrij brood, gebak en koek bereid bij de gewone bakker zijn zeer risicovolle producten, omdat deze regelmatig in een omgeving worden bereid waar gluten volop aanwezig zijn. Deze producten dienen bij voorkeur met de claim ’glutenvrij’ al of niet vergezeld van het glutenvrij symbool (een cirkel met daarin een doorgestreepte aar)te zijn voorzien.
    ncvcertificaatcodevoorbeeldfc2_w560_h560

Zelf bakken
Glutenvrij brood, koekjes en gebak kan kant-en-klaar gekocht worden  of zelf gemaakt worden met glutenvrije ingrediënten. Het is smakelijk en voordelig om zelf glutenvrij brood te bakken. Het is hierbij erg belangrijk materialen te gebruiken die alleen gebruikt worden voor de bereiding van glutenvrije producten. Het brood kan gebakken worden in aparte bakblikken in de (gereinigde of glutenvrije) oven of met behulp van de broodbakmachine (die slechts voor glutenvrij brood gebruikt wordt). Recepten zijn te vinden in kookboeken, op internet en op de site van de NCV. De glutenvrije  ingrediënten zijn o.a. verkrijgbaar in reform – , gezondheids- en natuurvoedingswinkels en in supermarkten. Ook kunnen ze besteld worden via internetwinkels. In het kwartaalblad van de NCV ‘Glutenvrij’ staan diverse advertenties van bedrijven en webwinkels die glutenvrije dieetproducten verkopen.

De NCV verzorgt baklessen in de regio. In de activiteitenkalender van de NCV is informatie te vinden over data en tijden van de baklessen, zowel op de website als in het kwartaalblad. Bij lidmaatschap van de NCV zijn de lessen voordelig te volgen. Door sommige ziektekostenverzekeraars worden deze workshops (gedeeltelijk) vergoed.

Aandachtspunt: jodium
Aan glutenbevattend brood wordt jodium toegevoegd, maar glutenvrij brood bevat vaak geen jodium. Daarom is het van belang om aandacht te besteden aan het gebruik van jodiumhoudend zout. Als iemand zelf bakt is het goed om bakkerszout toe te voegen aan het brood. Bakkerszout bevat meer jodium dan jodiumhoudend zout. Dit bakkerszout kan besteld worden bij webwinkels die glutenvrije dieetproducten verkopen. Het is af te raden om dit bakkerszout bij een lokale bakker te bestellen, in verband met het risico op kruisbesmetting.

Uit eten
Uit eten gaan met een glutenvrij dieet vraagt om een goede voorbereiding. Laat uw cliënt vooraf het restaurant informeren over zijn dieet en adviseer de folder ‘glutenvrije dieetinformatie’ van de NCV en ‘de NCV Horecarichtlijn voor glutenvrije maaltijden’  te downloaden via www.glutenvrij.nl. Ook kunt u mensen verwijzen naar Horecaad, een website met glutenvrije restaurantrecensies. De NCV werkt met een veilig keurmerk voor glutenvrije restaurants: de NCV Horeca Alliantie. Restaurants die zijn aangesloten, zijn te herkennen aan de deursticker Lekker Glutenvrij. Deze restaurants zijn gecontroleerd door de NCV en krijgen jaarlijks een controle. Uw cliënt moet echter alert blijven en vooraf checken of zowel de kok als het bedienend personeel op de hoogte zijn van de aspecten van het glutenvrije dieet.

Verjaardag/feestje
Op een verjaardag of een feestje worden regelmatig veel glutenbevattende snacks of traktaties geserveerd. Adviseer uw cliënt daarom om zijn naaste omgeving goed te informeren over het glutenvrije dieet en kruisbesmetting. Het is ook mogelijk dat uw cliënt het prettiger vindt om zelf eten mee te nemen naar een verjaardag of een feestje.

Laat ouders van kinderen met coeliakie het glutenvrije dieet bespreken met de leerkracht en kinderopvang. Het kan handig zijn om op school een lijst af te geven met glutenbevattende en glutenvrije producten. Adviseer ouders om te zorgen voor een trommeltje met glutenvrije lekkernijen voor op school. Zo is er altijd een glutenvrij alternatief aanwezig wanneer er getrakteerd wordt. Via de NCV zijn te downloaden: ‘richtlijn voor kinderdagverblijven en basisscholen’ (www.glutenvrij.nl). Een voorbeeldbrief voor ouders om leerkrachten en leidsters te informeren kan ook op de site gedownload worden. Ook een kinderfeestje vraagt om een goede voorbereiding. Adviseer de ouders om te overleggen met de betreffende ouders waar het kinderfeestje plaatsvindt. In veel gevallen kan er voor het kind iets worden aangepast. Mocht dit niet lukken dan is het meegeven van glutenvrije voedingsmiddelen een alternatief.     

Veel jongeren trekken in de zomer naar (food)festivals. Het beste kan er van te voren nagegaan worden of er eigen eten mee mag worden genomen. Soms is een doktersverklaring nodig om aan de organisatie te overhandigen. Meer tips voor jongeren zijn te verkrijgen bij de speciale jongerenafdeling van de NCV: Coeliactive.

Vakantie
Op vakantie gaan vereist een goede voorbereiding voor uw cliënt met coeliakie, om onvoorziene situaties te voorkomen. Het is verstandig de reisorganisatie of het verblijfadres op de hoogte te stellen van het dieet. Sommige vliegtuigmaatschappijen bieden een glutenvrije maaltijd aan wanneer dit bij de boeking wordt aangegeven. Op de site van de NCV kan ondersteunende informatie gevonden worden bij de voorbereiding. De vereniging heeft onder andere vakantiefolders over diverse landen, dieetvertalingen en  dieetpassen. Ervaringen van mensen met het toepassen van het glutenvrije dieet in het buitenland zijn verzameld op de website www.glutenvrij.nl.

Raad aan om (voldoende) lang houdbare producten mee te nemen en een deel hiervan in de handbagage te doen. Geschikt zijn: vacuüm verpakt brood, crackers, toast, rijstwafels, tussendoor biscuits, cornflakes, muesli en bindmiddelen voor pap. Bij aanwezigheid van gas of elektriciteit op het verblijfadres kan men zelf brood bakken in een oven of eigen broodbakmachine. Het brood kan worden geroosterd in een zelf meegenomen broodrooster of in speciale roosterzakjes (www.toastabags.com). In het vliegtuig is het mogelijk extra bagage mee te nemen. Adviseer uw cliënt hierover navraag te doen bij de luchtvaartmaatschappij. Over het algemeen is een medische verklaring nodig om toestemming te krijgen voor deze extra bagage. Deze kan een behandelend (huis)arts of diëtist uitschrijven.

Dieetmeerkosten
Het volgen van een glutenvrij dieet brengt meerkosten met zich mee. Deze kosten worden over het algemeen niet vergoed door de zorgverzekeraar. Een aantal zorgverzekeraars vergoeden het lidmaatschap van een patiëntenorganisatie (NCV) eenmalig of jaarlijks. Sommige zorgverzekeraars geven een dieetvergoeding. Meerdere verzekeraars vergoeden cursussen zoals baklessen. Het is de moeite waard uw cliënt bij de verzekeraar te laten informeren. Daarnaast is het mogelijk om aanspraak te maken op een aftrekpost in de belastingaangifte inkomstenbelasting.  Eis is wel dat je bij eventuele controle een dieetverklaring (te downloaden bij belastingdienst) moet kunnen overhandigen. Deze moet ingevuld en ondertekend worden door een arts of diëtist.  Voor mensen met een minimum inkomen of bijstandsuitkering bestaat tevens de mogelijkheid om bij de gemeentelijke sociale dienst een beroep te doen op de wet Bijzondere Bijstand.

Gluten in Non-food en medicatie
Medicijnen, cosmetica, lijm en krijt kunnen gluten bevatten. Het gluten in deze producten is schadelijk als het via de mond in de darm terecht komt. Gluten wordt niet opgenomen door de huid.

Een overzicht van glutenvrije knutselmaterialen is te vinden op de site van de NCV. (www.glutenvrije.nl/knutselmaterialen).

Laat uw cliënt altijd bij de apotheek navragen of de voorgeschreven medicijnen glutenvrij zijn. Laat bij de apotheek hier een notitie van maken. Gegevens over medicatie is te raadplegen op www.cbg-med.nl.

Tandpasta is in principe glutenvrij. Tandpasta voor rokers en kleefpasta’s voor kunstgebitten kunnen echter wel gluten bevatten. Diervoeding, zoals hondenbrokken, kan gluten bevatten. Het is belangrijk om handen te wassen na het voeren van huisdieren.  Daarnaast kan sommige poederlijm om bijvoorbeeld tegels vast te zetten gluten bevatten. Het is raadzaam bij het aanmaken hiervan een stofkapje te dragen.

Patiëntenvereniging (Nederlandse Coeliakie Vereniging)
Website: www.glutenvrij.nl